رشد شیعه در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله

شیعه در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله آیین تشیّع از کجا به وجود آمد، و چگونه رشد پیدا کرد؟

نخستین کسی که بذر تشیّع را پاشید که بود؟ و چگونه این نهال برومند رشد کرد و به ثمر رسید و گل و میوه داد؟ تا آنجا که حتی بسیاری از زمامداران اسلام به آن گرویدند، و جمعی از خلفای بنی عباس، و وزرای معروف دولت عباسی در برابر آن خضوع نمودند؟

چه کسانی با خونهای پاک خود این نهال را آبیاری کردند؟ و چگونه بر اثر اشتباهات و انحرافات خلفای اموی و عباسی، مردم به ائمه اهل بیت علیهم السلام پناه بردند؟ اینها مسایلی است که در این فصل باید مورد بررسی قرار گیرد.

نخستین کسی که بذر تشیّع را در سرزمین اسلام پاشید شخص بنیانگذار جهان اسلام حضرت محمّد صلی الله علیه و آله بود، یعنی بذر «تشیّع» و «اسلام» همراه هم و ملازم یکدیگر افشانده شدند و پیامبر همواره آن را آبیاری می کرد و مراقبت می نمود تا نهال آن برومند، و شاخه های آن پر گل شد(1)، و سرانجام بعد از وفات او میوه داد.

گواه این سخن، احادیثی است که از شخص پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده. و راویان آن شیعه نیستند، تا به گفته احمد امین و امثال او چون عقیده به «رجعت» دارند روایات آنها اعتبار نداشته باشد! و یا تصور شود که می خواهند کوره آتش خود را سوزان تر کنند!

نخیر بلکه، راویان این احادیث تمام از بزرگان علمای اهل سنّت می باشند، این احادیث از طرق معتبره ای نقل شده که هیچ عاقلی (با در نظر گرفتن اوضاع و احوال این احادیث) نمی تواند در صحت آنها تردید کند، یا احتمال جعل و دروغ در مورد آنها بدهد.

در اینجا تنها به قسمتی از این احادیث که از سابق به خاطرم مانده، و در ضمن مطالعاتی که به خاطر مسائل دیگری بود به آنها برخورد کرده ام اشاره می شود:

1. سیوطی دانشمند معروف اهل سنّت در کتاب تفسیر خود به نام «الدر المنثور فی تفسیر کتاب اللَّه بالمأثور» در ذیل آیه شریفه «أُوْلَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّهِ»(2) از «ابن عساکر» از جابربن عبداللَّه از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین نقل می کند:

«کُنّا عِنْدَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَأقْبَلَ عَلِیٌ علیه السلام فقال النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: وَالَّذی نَفْسِی بِیَدِهِ إنَّ هَذَا وَ «شِیعتَهُ» لَهُمُ الْفَائِزُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ

؛ جابر می گوید: ما نزد پیامبر صلی الله علیه و آله بودیم که علی علیه السلام به سوی ما آمد، پیغمبر فرمود: این و «شیعیان» او رستگاران در روز قیامتند» و در این هنگام آیه شریفه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّهِ»(3) نازل گردید.(4)

2. و نیز از ابن عدی از ابن عباس نقل می کند:

«لَمّا نَزَلَتْ

«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ...»

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ لِعَلِیٍّ: هُوَ أنْتَ وَشِیعَتُکَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ رَاضِینَ مَرْضِیِّینَ

؛ هنگامی که آیه شریفه «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» نازل گردید پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود: این درباره تو و شیعیان تو در روز قیامت است، هم شما از خدا خشنود خواهید بود، و هم او از شما».(5)

3. و همچنین ابن مردویه از علی علیه السلام نقل می کند که فرمود:

«قالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ: أَلَمْ تَسْمَعْ قَوْلِ اللَّهِ

«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّهِ»

هُمْ أنْتَ وَشِیعَتُکَ وَمَوْعِدِی وَمَوْعِدُهُمُ الْحَوْضَ إذا جاءَتِ الامَمُ لِلْحِسَابِ تُدْعَوْنَ غُرّاً مُحَجَّلِینَ

؛ پیغمبر خدا به من فرمود آیا این کلام خدا را نشنیده ای که می فرماید: کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند بهترین مخلوقات هستند؟ منظور، تو و شیعیانت می باشند، و میعادگاه من و آنها حوض کوثر است، هنگامی که امّت ها برای حساب در پیشگاه خداوند حاضر می گردند دعوت می شوید در حالی که پیشانی و دست و پای شما می درخشد».(6)

این سه حدیث را سیوطی در «الدرّ المنثور» نقل کرده، و دانشمند معروف اهل سنّت «ابن حجر» نیز بعضی از آنها را در کتاب خود «صواعق» از «دارقطنی» نقل نموده است.(7)

4. و نیز ابن حجر از «ام سلمه» از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل می کند که فرمود:

«یا عَلِیُّ أنْتَ وَأصْحَابُکَ فِی الْجَنَّهِ

؛ تو و یاران تو در بهشت خواهید بود».(8)

5. ابن اثیر در «نهایه» در ماده لغت «قمح» چنین نقل می کند:

«وفِی حَدِیثِ عَلِیٍّ علیه السلام قَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: سَتَقْدِمُ عَلَی اللَّهِ أنْتَ وَشِیعَتُکَ رَاضِینَ مَرْضِیِّینَ، وَیَقْدِمُ عَلَیْکَ عَدُوُّکَ غِضَاباً مُقْمِحِینَ، ثُمَّ جَمَعَ یَدَهُ إلی عُنُقِهِ یُرِیهُمُ کَیْفَ الإقْمَاح؟!

؛ در حدیث علی علیه السلام وارد شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به او فرمود: تو و شیعیانت به زودی بر خدا وارد خواهید شد در حالی که هم شما از او خشنود هستید، و هم او از شما، و دشمنان تو با قیافه های تاریک در حالی که سرهای آنها از تنگی غل و زنجیر به بالا نگهداشته شده بر تو وارد می شوند».(9)

این حدیث را نیز «ابن حجر» گویا در «صواعق»(10) و جمع دیگری از طرق دیگر نقل کرده اند و از مجموع آنها استفاده می شود که این حدیث از احادیث مشهوره است.(11)

6. زمخشری در کتاب «ربیع الأبرار» از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل می کند که فرمود:

«یا عَلِیُّ إذا کانَ یَوْمُ الْقِیَامَهِ أخَذْتُ بِحُجْزَهِ اللَّهِ تَعالی وَأخَذْتَ أنْتَ بِحُجْزَتِی وَأخَذَ وُلْدُکَ بِحُجْزَتِکَ وَأخَذَ شِیعَهُ وُلْدِکَ بِحُجْزِهِمْ فَتَری أَیْنَ یُؤْمَرُ بِنَا؟!

؛ در روز رستاخیز من متمسک به خدا می شوم، و تو به من، و فرزندانت به تو متمسک می شوند و شیعیان آنها به آنها، سپس خواهی دید ما را به کجا می برند (به سوی بهشت)».(12)

و اگر کتابهای حدیث مانند «مسند احمد بن حنبل» و «خصائص نسائی» و امثال آنها را بررسی و تتبع کنیم به آسانی می توانیم چندین برابر این احادیث را جمع آوری نماییم.(13)

بنابراین هنگامی که شخص بنیانگذار اسلام صلی الله علیه و آله کراراً در سخنان خود از «شیعه» علی بن ابیطاب علیه السلام نام می برد و می گوید: آنها در روز قیامت در امانند، رستگارانند، از خداوند راضی اند، و خدا هم از آنها راضی است، و در این هم تردید نیست که تمام کسانی که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله را به عنوان فرستاده خدا می شناسند و به مقام نبوّت او ایمان دارند و می دانند سخنی از روی هوا و هوس نمی گوید «وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی (2) به این گفته ها ایمان خواهند داشت. 1- نصوص تاریخی و روایی که در توصیف گروهی به عنوان شیعه از سوی رسول اکرم صلی الله علیه و آله وارد گشته درمنابع بسیاری آمده برای نمونه ر. ک: ترجمه الامام علی علیه السلام از تاریخ ابن عساکر، ج 2، ص 442، ح 918؛ ینابیع الموده، چاپ چهار جلدی، ج 3، ص 197؛ شواهدالتنزیل، ج 2، ص 362؛ کفایه الطالب، ص 244 باب 62؛ فرائد السمطین، ج 1، ص 155، ح 18، تفسیر روح المعانی، ج 30، ص 207؛ تفسیر جامع البیان، ج 30، ص 265؛ کنوزالحقائق، ص 188 و 92؛ المناقب خوارزمی، ص 228؛ بشاره المصطفی، چاپ دوم، نجف، ص 182 و 155 و 14 2- سوره بینه، آیه 7 3- سوره بینه، آیه 7 4- درالمنثور، ج 6، ص 379 5- همان مدرک به نقل از ابن عدی 6- همان مدرک به نقل از ابن مردویه؛ روح المعانی، ج 30، ص 207 7- الصواعق المحرقه، ص 96 8- مجمع الزوائد، ج 10، ص 21؛ الصواعق المحرقه، ص 96 9- النهایه فی غریب الحدیث والأثر، ج 4، ص 106، ماده« قمح» 10- الصواعق المحرقه، ص 154 چاپ قاهره؛ فصول المهمه، ص 105؛ مجمع الزوائد، ج 9، ص 131 به نقل ازمعجم اوسط طبرانی؛ لسان العرب، ج 2، ص 564، چاپ بیروت؛ شواهد التنزیل حسکانی، ج 2، ص 357؛ کنزالعمال، ج 13، ص 156 چاپ حلب 11- الصواعق المحرقه، ص 96 12- ربیع الأبرار، ج 1، ص 808؛ اساس البلاغه، ص 155؛ نظم درالسمطین، ص 243 13- شیخ محمّد امین انطاکی همان عالم مجاهدی که در گذشته یکی از دانشمندان معروف اهل سنّت در« سوریه» محسوب می شد و اکنون پس از مطالعات فراوانی مذهب« اهل بیت علیهم السلام» را اختیار کرده در کتاب جالب خود که به نام« لماذا اخترت مذهب اهل البیت»؟( چرا مذهب تشیّع را انتخاب کردم؟) در فصلی تحت عنوان مدح النبی صلی الله علیه و آله شیعه علی واهل بیته علیهم السلام والواضع الاول لاسم التشیّع:( نخستین کسی که نام شیعه را وضع کرد) احادیث فراوانی از مدارک معروف دانشمندان اهل سنّت در این زمینه نقل نموده است شرح حال شیخ محمد مرعی امین انطاکی در کتاب المستبصران، ج 1، ص 371 به بعد آمده است