چکیده
مقولۀ امامت، افزون بر کشاکشهای عینی، خاستگاه تضارب انگارهها در تطبیق آموزههای اسلامی بر مصادیقی خاص نیز شده است. در این میان، استناد به واژگانی شکلیافته در بستر این تحولات، زمینۀ مشروعیتبخشی به یک نگاه را مطالبه کرده است. دعوی متزلزل اجماع اهل مدینه بر خلافت فردی خاص، نیازمند مبنایی شرعی بر حجیت بود که از مهمترین ادلۀ اثبات این انگاره، متن «لا تجتمع اُمتی علی الضلالة» دانسته شد. نقل معروف دیگر، یعنی «لا تجتمع اُمتی علی الخطأ» در هیچیک از مجامع و منابع کهن حدیثی سنی و شیعه مشاهده نمیشود. هدف اصلی نگاشتۀ حاضر، که با روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته، بررسی سندی و تبیین چیستی دلالت این دسته از متون است. برآیند این واکاوی بیانگر ضعف سندی تمام نقلهای این خبر در منابع عامه و خاصه است. جبران ضعف سندی با راهکار تواتر معنوی، افزون بر دوربودن، مخالف با کمیت روایات متضمن حجیت اجماع است. افزون بر کندوکاو در سند، به لحاظ دلالت به نقد متنمحور با دو ملاک ادلۀ عقلی و ادلۀ نقلی پرداخته شده است. احتمال خوانشهای سازگار با متن، تأویل آن را به تفسیری مخالف با عقل و نقل ناسازگار میسازد. برآیند بررسی اشکالهای سندی و دلالی، اصلِ جایگاه معصوم در عدم اجماع بر گمراهی در صورت اتفاق تمامی امت را اثبات و نقطۀ ثقل شکلنیافتن ضلالت را، حضور معصوم مینمایاند.
نویسندگان
سعید توکلی زاده 1 محمدتقی شاکر 2 1 دانشجوی دکتری کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران.
2 استادیار، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)