تاریخ کلام شیعه

 چکیده

بحث از غایت‌شناسی، به‌ویژه مسئلة غایتمندی افعال الهی، از مباحث مهم در حوزة معارف دینی، مخصوصاً در علم کلام است. برای هر ذهن فعال و کنجکاوی، این مسئله مطرح است که آیا افعال الهی معلل به غرض و غایت است یا نه، به‌خصوص در حوزة آفرینش ـ که مهم‌ترین فعل الهی استـ آیا می‌توان برای آفرینش الهی غرضی ترسیم کرد؟ و اگر پاسخ مثبت است، آن غرض چیست؟ دانشمندان اسلامی پیرامون غایتمندی افعال الهی دیدگاه‌های متفاوتی مطرح کرده‌اند، برخی با توجه بر مبانی آنها در پذیرش حسن و قبح عقلی، افعال الهی را

 چکیده

رجعت یکی از ضروریات مذهب تشیع بوده و ادلۀ فراوانی بر حقّانیت آن وجود دارد. کتب و مقالات متعددی از صدر اسلام تا به حال، با بهره­مندی از آیات، روایات و تحلیل­های عقلی، به نقد و یا اثبات این نظریه پرداخته­اند. اهل سنت و سلفی­های ایرانی، رجعت در امت اسلام را نپذیرفته­اند و اعتقاد به آن را غلوآمیز می­پندارند و در ردّ امکان آن، به آیاتی از قرآن استناد می­کنند و اکثر روایات این باب را مجهول، مرسل و ضعیف می­پندارند. بزرگان شیعه در اثبات امکان و لزوم تحقّق رجعت، به آیات قرآن استناد می­

 چکیده

یکی از مسائل کلامی شیعه مسئلة «بداء»ست که پیوند نزدیکی با مبحث علم الهی پیش از ایجاد دارد و به‌جهت سوءفهم متکلمان اهل سنّت، به یکی از چالش‌های دامنه‌دار میان این دو گروه تبدیل شده و در مواردی، موجب نسبت دادن اتهامات ناروا و بی‌اخلاقی‌های متعددی از سوی متکلمان اهل سنّت به شیعه و حتی ائمة طاهرین شده است. عبدالله الجمیلی یکی از متکلمان سنی‌مذهب است که با نگارش کتاب بذل المجهود فی اثبات مشابهة الرافضة للیهوددرصدد است با ارائة تعریف حقیقی از بداء، شیعه را متهم سازد که خداوند تعالی را

چکیده

اخلاق از مبانی نظری متعددی شکل ‌گرفته است که نقش آن‌ها در تدوین دستورهای اخلاقی لازم و ضروری است. مبانی معرفت‌شناختی از مهم‌ترین مبانی مطرح در حوزۀ فلسفۀ اخلاق است که به تبیین مفاهیم و گزاره‌های اخلاقی و توجیه آن‌ها پرداخته‌‌، به واکاوی منابع و راه‌های معرفت و ارزش‌گذاری آن‌ها حکم می‌کند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی در صدد است که با واکاوی اندیشه‌های کلامی شیخ طوسی ره ، مبانی معرفت‌شناختی اخلاق را روشن و میزان اثرگذاری آن را در معرفت اخلاقی بیان کند. عقل‌‌، وحی‌‌، حس و شهود‌‌، از

آخرین تحقیقات در تاریخ تشیع متقدم

این مقاله شمای کلی ای از پژوهش های اخیر در مورد تاریخ متقدم اسلام شیعی را با توجه ویژه به شیعه اثناعشری یا امامی ارائه می دهد. تحقیقاتی که در اینجا بررسی می شود دو دوره را پوشش می دهند. اول دوره ای که از ظهور اسلام در قرن هفتم میلادی آغاز و به تحکیم مهمترین گروه شیعی یعنی امامیه می انجامد. تاریخ دقیق تحکیم، موضوعی مورد وفاق بین محققان نیست ولی قدیمترین تاریخ مربوط به دوره امام محمد باقر و دیرین ترین تاریخ مربوط به دوره جدایی جماعت اسماعیلی از امامی

چکیده

ظهور خالصانهٔ اسلام در میان عرف جاری جاهلیت، با پیروی از امامتِ رسول خدا(ص) رخ داد. این امامت، پناه و نگهبان حیات و مرجعیت دین می‌باشد. تشیع با توجه به اصل امامت متکوّن و متنوع شده است؛ لذا مسیر شناخت جریانات شیعی در قرن اول، به زمینه و نحوهٔ اعتقاد به امامت باز می‌گردد. امامت نخستین مسئله‌ای بود که مسلمانان را به خود مشغول کرد و ابن‌عباس اولین و مؤثرترین شخصیت شیعه از عباسیان است. او را می‌توان ناظر بر همهٔ حوادث و جریانات دینی و اجتماعی قرن اول به شمار آورد. وی در طول حیات خود و

چکیده

بررسی چیستی معیار ارباب رجال در داوری‌های رجالی و به گونۀ ویژه، تحلیل میزان اثرپذیری داده‌های رجالی از باورهای کلامی، امری مغفول و نیازمند کاوش و نگاهی کلان در این حوزه است. بایستگی این پژوهش به نگاه و استنباطی آزاد از وراء داوری‌های صورت گرفته با تحلیل چرایی تعیّن یافتن انگاره‌های مطرح از سوی ارباب رجال و رسیدن به ریشه‌های آن، بازگشت دارد. نگاشتۀ حاضر بر آن است که با نگرش روش‌شناسی، تحول‌آفرین و بر اساس تحلیل داده‌های رجالی و کلامی، جایگاه و میزان تأثیرگذاری اندیشه‌های عقیدتی در سنجش

چکیده

در مباحث کلامی بحث از وجودشناسی صفات به‌خصوص رابطه ذات و صفات الهی مسئله بسیار مهم و اختلاف‌انگیزی است. در این مقاله دیدگاه عالمان امامیه را در مدرسه بغداد - به دلیل تأثیر جدی آنان در کلام امامیه و تأثیر و تأثرات کلام امامیه و معتزله در این دوره - درباره این مسئله بررسی کرده‌ایم. همه متکلمان امامیه در مدرسه بغداد همچون معتزله صفات زائد بر ذات را انکار می‌کردند؛ با این همه در پذیرش نظریه احوال که ابوهاشم جبایی مطرح کرده بود، بین آنان اختلاف بود. اگرچه شیخ مفید در این مسئله آشکارا با

چکیده

تحقیق حاضر با هدف تبیین دلایل و قرائن ناصبی­ بودن ابن­تیمیه با تکیه بر دیدگاه­‌های وی در کتب و آثارش انجام گرفته است. با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش اسنادی ثابت می­­‌شود که ابن­تیمیه حرانی در موارد زیادی در کتب و آثار خود به ویژه کتاب «منهج السنة»، به انکار و تضعیف و تحریف فضائل و تنقیص جایگاه اهل­ بیت(ع) به ویژه حضرت علی(ع) اقدام کرده است. با اثبات این یافته­‌ها، پژوهش به این نتیجه می­رسد که ابن­تیمیه حرانی به طور آشکار به دشمنی با اهل­ بیت(ع) پرداخته است و براساس روایت نبوی

چکیده

شیخ جعفر کاشف‌الغطاء، فقیه و متکلم قرن 12و 13 هجری و مرجع شیعیان در عصر خود است که توانست، علاوه بر ارائه اندیشه فقهی مستدل و قوی، در عرصه کلام نیز فعالیت کند و نخستین کسی است که در تشیع در مقابل وهابیت نقد نوشت. مقاله حاضر با نگاهی گذرا به زندگی و مبارزات کاشف‌الغطاء در دفاع از حریم دین و تشیع، می‌کوشد دیدگاه‌های کلامی وی را به روش توصیفی بیان کند. برای این منظور کتاب عقائد الجعفریه را محور قرار داده، با رجوع به آثار خطی و چاپی، دیدگاه‌های کلامی ایشان را تبیین می‌کند. توجه به مسئله