چکیده
شیعه از زمان پیدایش تاکنون، تاریخ پر فراز و نشیبی داشته است. در برخی موقعیتهای تاریخی با فرصت پیشآمده، اقدام به تشکیل حکومت کرده و گاه با پویش فرهنگی اندیشمندان شیعی در تمدن اسلامی ادامه حیات داده است. در تاریخ معاصر نیز، با قیام مردم ایران به رهبری امام خمینی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی فرصتی پیش آمد تا تشیع تجدید حیات کند. در این نوزایی، بیشترین نقش را روحانیان شیعه ایفا کردهاند. از جمله کانونهایی که در بالندگی روحانیان و تحولات معاصر شیعه بسیار اثرگذار بوده، مدارس علوم دینی،
جغرافیای جهان تشیع
چکیده
دامنه حضور و گسترش تشیع در شمال افریقا مربوط به صدر اسلام و بازه زمانی قرن اول تا پایان قرن سوم هجری است. بدون تردید سیاستهای بنیامیه و بنیعباس علیه شیعیان، عامل حضور تشیع در این بخش از قلمرو اسلامی بوده است. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی به دنبال پاسخ به چگونگی حضور و گسترش مذهب تشیع در افریقا در آن بازه زمانی است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که از زمان فتح مصر، تشیع با تبلیغ شماری از صحابه رسولاللّه (ص) و یاران امام علی (ع) به افریقا راه یافت؛ اما قدرت
چکیده
در نیم قرن اخیر، وقایعی مانند تغییر منظر رسمی کلیسای کاتولیک در شورای واتیکانی دو، تشکیل شورای جهانی کلیساها و به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی در ایران در رشد و گسترش گفتوگوی اسلام و مسیحیت نقش برجستهای داشته است. علیرغم پیشرفتهای حاصلشده در این زمینه، کماکان معضلات و موانعی در مسیر رسیدن به گفتوگوی مطلوب وجود دارد. نظر به اینکه ایران در دوران معاصر بیشترین سهم را در گفتوگوی اسلام و مسیحیت در منطقه داشته، آسیبشناسی کارنامه گفتوگوی اسلام و مسیحیت در ایران معاصر ضروری است. مقاله حاضر
چکیده
پیشینۀ تشیع در قلمرو ممالیک (648-923ق)، به ویژه در مصر، به صدر اسلام برمیگردد. از دید تاریخنگاران مصری، در قلمرو ممالیک، تشیع در قرنهای نخستین، حتی با وجود سیاستهای خشن بنیامیه و بنیالعباس علیه شیعیان فراگیر بود. با رویکارآمدن خلافت شیعی فاطمیان، تشیع هرچه بیشتر رشد کرد. با وجود سختگیریهای جانشینان آنان، یعنی ایوبیان، به ویژه صلاحالدین، تشیع همچنان، تا اوایل عهد حکومت ممالیک، پرطرفدار و فعال بود؛ اما با رویکارآمدن ممالیک و اقداماتشان، در پایان این سلسله اثر چندانی از تشیع باقی
چکیده
دورۀ فاطمیان(297-567 ق) از دورههای مهم در زمینۀ شکوفایی تمدن اسلامی است که تاکنون کمتر اندیشمندان و صاحبنظران مسلمان و غیر مسلمان به واکاوی آن پرداختهاند. با وجود آنکه توجه نویسندگان مسلمان و خاورشناسان به حوادث سیاسی این دوره، زوایایی از تاریخ فاطمیان را آشکار نموده، اقدامات فرهنگی و علمی آنان بیشتر در حاشیه مورد توجه قرار گرفته است.
خاورشناسان متقدم بیشتر به موضوعات سیاسی این دوره پرداخته و کمتر به جنبههای علمی آن توجه نمودهاند، اما برخی از متأخران مانند هاینس هالم و پل.ای.واکر
وضعیت سیاسی و فرهنگی شیعیان در دوره امامت امام رضا علیه السلام
زهرا بختیاری
مقدمه
«بسترشناسی و شناخت وضعیت دوره هر یک از ائمه ـ علیهم السلام ـ می تواند یاریگر محقق در شناخت و تحلیل سیره آنها باشد؛ همچنانکه این آگاهی به خوبی قادر خواهد بود تا تفاوت سیره های ائمه علیهم السلام با یکدیگر به ویژه در مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و نیز حتی چگونگی تفاوت برخوردهای یک امام علیه السلام در مقابل جریانات مختلف را توجیه کند. البته باید توجه داشت که بسترشناسی مخصوص به شناخت
کلید واژه ها: فاطمیان قرامطه مغرب عباسیان اسماعیلى مصر و بحرین
چکیده
روابط فاطمیان و عباسیان که از دوران دعوت فاطمیان آغاز شده بود، با تشکیل دولت فاطمیان در مغرب(1) در شمال افریقا وارد مرحله جدیدى شد. در دوران خلافت فاطمیان در مغرب بین سالهاى 297-362ق عوامل زیر، زمینههاى ارتباط این دو حکومت را فراهم کرد: 1 . سقوط حکومت اغلبیان به دست فاطمیان که واکنش عباسیان را علیه فاطمیان به همراه داشت، زیرا اغلبیان از سوى عباسیان حمایت مىشدند. 2 . تصمیم فاطمیان بعد از تشکیل حکومت در مغرب براى تغییر شعائر
بررسی و تحلیل وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان
نویسندگان
مرتضی اشرافی 1 مجتبی اشرافی2
1استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم
2دکتری تاریخ ایران معاصر دانشگاه شیراز
چکیده
ساختار مذهبی جمهوری آذربایجان و نوع نگاه مردم و نخبگان این کشور به اسلام، به ویژه آیین تشیع، محصول فرایند تاریخی بسیار پر فراز و نشیبی است که بدون مطالعه و بررسی آن، امکان درک درست و واقعبینانه از تحولات مذهبی و سیاسی جامعه کنونی این جمهوری ممکن نیست. در واقع شکلگیری و فعالیت احزاب اسلامگرا، در بستر همین محصول تاریخی
چکیده
تأسیس حکومت بهمنیان و حمایت حکام سنیمذهب آن از شیعیان و سادات باعث شد از این زمان بسیاری از گروههای آنان از نقاط مختلف به منطقه دکن هجرت کنند. پس از انقراض حکومت بهمنیان، جانشینان آنها یعنی قطبشاهیان، نظامشاهیان و عادلشاهیان مذهب شیعه را به عنوان مذهب رسمی حکومت خود اعلام کردند. حکام این حکومتها اقدامات فراوانی برای حمایت از مذهب تشیع انجام دادند که باعث شد شیعیان فراوانی از نقاط مختلف، از جمله ایران و عراق، در این دوره به دکن مهاجرت کنند و از حمایت حکام این حکومتها برخوردار شوند
چکیده
اهالی مغرب پس از وقوع فتح اسلامی، مذهب مالکی را برگزیدند و بر اساس آن عمل کردند. به همین دلیل مجالی برای رشد و گسترش سایر مذاهب ایجاد نشد؛ اما منابع تاریخی حاکی از آن است که تشیع در میان اهالی مغرب، بهخصوص بربرها، رسوخ کرد؛ چراکه آنها اهل بیت (ع) و علویان را تنها ملجأ آرزوها و حقوق خود میدانستند. وانگهی استبداد سیاسی و فکری امویان و عباسیان مانع از فعالیّت امامان شیعه و علویان نشد و آنها از راههای مختلف درصدد تبلیغ تشیع در مغرب برآمدند. بنابراین، نفوذ تشیّع در مغرب، به زمانهایی قبل از