شبهات مهدویت

واكاوي عريضه و عريضه نويسي عريضه نويسى چيست؟ تصاويري از عريضه نويسي اغلب لغت شناسان عريضه را به عرض حال و درخواست‏نامه معنى مى‏كنند و براى "عرض" معانى مختلفى بيان مى‏كنند كه يكى از آنها، بيان مطلبى از طرف فرد كوچكتر به بزرگتر است؛ بر اين اساس معنى به عرض رساندن عبارت از گفتن و بيان كردنِ مطلبى از طرف كوچكتر به بزرگ‏تر است. در اصطلاح، عريضه نويسى يكى از شيوه‏هاى خاصّ توسل است كه در طول تاريخ، در فرهنگ اسلامى همواره مورد توجه بوده است. توضيح آن‏كه گاهى افراد جامعه با يك سلسله نياز و گرفتارى‏ها مواجه مى‏شوند كه برحسب ظاهر امكان برطرف نمودن آنها از طريق اسباب عادى ميسّر نيست، يا حد اقل بسيار مشكل است؛

در چنين مواردى به جاى نا اميد شدن و زانوى غم در بغل گرفتن، از ناحيه پيامبر اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) توصيه شده است كه از امورى نظير دعا و توسل كه در جاى خود اثبات شده است -كه هريك از آنها اگر مؤثّرتر از اسباب وعلل عادى نباشند كمتر از آنها نيستند- كمك گرفته شود. آن‏گاه براى خود توسّل، شيوه‏هاى مختلفى بيان شده است كه از جمله آنها نوشتن عريضه است. عريضه گاهى خطاب به خداوند تبارك و تعالى نوشته مى‏شود و در آن فرد نيازمند ضمن اشاره به مشكل و حاجت مورد نظر خود به مقام و منزلت يكى از معصومين: يا همه آنها در پيشگاه خداوند متوسل مى‏شود؛ و يا اين‏كه عريضه مستقيماً به معصوم(ع) نوشته مى‏شود تا او بواسطه قرب و ارج و منزلتى كه در نزد خداوند متعال از او برآورده شدن يا برطرف گشتن آن حاجت و مشكل را درخواست نمايد؛

و يا اين‏كه خود معصوم(ع) بواسطه ولايت و قدرتى كه از ناحيه پروردگار عالم به او اعطا شده است، به اذن خداوند مهربان اين نياز و گرفتارى را برطرف سازد. بديهى است كه هيچ‏يك از اين امور با قيودى كه به آنها ذكر شد به امورى نظير شرك و بت‏پرستى و... منتهى نمى‏شوند. (كتاب عريضه نويسي- سيد صادق سيد نژاد). *** آنچه در اين مبحث مورد نظر ماست عريضه نويسي خدمت امام زمان عج است. مرحوم محدّث قمى در كتاب منتهى الآمال به نقل از تحفة الزائر علامه مجلسى ومفاتيح النجاة سبزوارى مى‏نويسد: هركس حاجتى دارد، آنچه را كه ذكر مى‏شود در يك قطعه كاغذى بنويسد و... (ادامه بحث را ميتوانيد مفاتيح الجنان ببينيد) يكى از راه هاى توسل به امام زمان (عليه السلام) نوشتن عريضه براى آن حضرت است توسلي كه اصل آن از مستحبات در منابع ديني است. عريضه نويسي از سيره‌هاي بزرگان بوده آثار و بركات شگفت‌انگيزي از آن ذكر شده‌است. طريقه آن چنين است كه: فرد نامه اى خطاب به امام زمان(عليه السلام)با قواعدي كه در كتب ادعيه معتبر درج شده مى نويسد و پس از نوشتن درخواست خود آن را در چاه ، آب جارى يا ضريح ائمه عليهم السلام مي اندازد. نكته مهم اينكه فقط اين درخواست شكل توسل داشته و امام عصر (عجل الله تعالي فرجه الشريف) بعنوان واسط براي استجابت دعا مد نظر است. وگرنه لازم به ذكر نيس كه طبق مفاهيم شيعي، به جز خداوند متعال كسي قاضي الحاجات نيست.

و اصولا عريضه نويسي چيزي غير از دعا نيست. *** عريضه نويسي در اديان و ملل جهان: ايران: با بررسي اداب و اخلاق اديان مختلف ، موارد قابل توجهي از رفتارهاي مشابه عريضه نويسي ديده مي شود. قبل از آن بايد گفته شود كه در ايران عريضه نويسي مختص به مسجد جمكران نيست و در مساجد كهن ايراني موارد دقيقا اينچنيني وجود دارد. به دو مورد كه نويسنده برخورد كرده يكي در مساجد اصفهان و ديگري در كرمان است خارج از ايران: در ميان مردم هندوستان و پاكستان و بنگلادش شب نيمه شعبان به شب برات شهرت دارد و مردم پاكستان علاوه بر آداب مختلف، آن شب براي امام زمان عج عريضه نوشته و در دريا مي اندازند. غير مسلمانان: مهمترين و قابل توجه ترين مورد، عريضه نويسي يهوديان در پاي ديوار ندبه است. ديوار ندبه از مقدس ترين اماكن مذهبي يهوديان و دركنار مسجد الاقصي و قدس شريف قرار دارد.

طبق ايين يهودي، آنها نامه هاي خود را با مضون دعا و درخواست خطاب به خدا نوشته و با آرزوي اجابت ، آنرا در شيارهاي اين ديوار قرار ميدهند. در اين باره دو نكته بسيار جالب توجه است: اول انكه مسئولين اين مركز وب سايتي را تجهيز كرده كه يهوديان عريضه هاي خود را از سراسر جهان به آنجا ارسال داشته و مسئولين به جاي آنها عريضه ها را طبق آداب خودشان در شيارهاي ديوار ندبه قرار ميدهند. نكته جالبتر آنكه بزرگترين سياستمداران دنيا (حتي مسيحي) به بپاي ديوار ندبه رفته و آنجا به سبك عريضه، حاجاتشان را از خدا طلب كرده اند! نوع ديگر آن كه اطلاعات كمي از آن موجود است. در قلعه هاي قديمي اروپا به چشم ميخورد و آنرا "چاه آرزو" مينامند. اينكه اين ريشه در رفتار كدام دين يا ايين دارد متاسفانه نويسنده اطلاعي نداشته و نياز به تحقيق مفصل دارد. اينها تنها موارد پراكنده اي بود كه با اندك تحقيق حاصل شده و اگر مفصل و قوي تر تحقيق شود حتما موارد بسيار زيباتر و جالبتري به چشم خواهد خورد *** اما اين عريضه واقعيتش چيست؟ اگر بخواهيم برداشت درستي از عريضه نويسي داشته باشيم اول بايد درك صحيحي از دعا پيدا كنيم و بعد مفهوم اصيل "توسل" برايمان قابل فهم باشد. هر چند شرح كامل آن نياز به كارشناسان خبره حوزه دارد ولي در حد اوليه بايد گفت: دعا يك امر فطري و ذاتي بين بشريت است ، انسان داراي هر دين و آييني كه باشد ناخوداگاه در وقتي كه مضطر و نگران و بي پناه مي شود دست به دعا بر مي دارد و از قدرت مطلق و بي پايان هستي مدد ميخواهد. خوب حال اگر اين دعا به جاي شفاهي، شكل مكتوب بگيرد.

جاي تعجب نيست و نبايد تصور كرده اتفاق خاصي افتاده است. آيا دعايي كه فرد به شكل شفاهي به محضر خدا مي‌گويد نميتواند آن را مكتوب كرده و به پيشگاه خداوند عرضه بدارد؟ . از طرف ديگر بايد به اين نكته توجه داشت كه در اسلام و بخصوص شيعه براي كوچكترين و معمولي ترين رفتارها، آدابي تعريف شده ، پس تعريف و آدابي زيبا و ارزشمند براي اين امر نيز بديهي است. منتقدان و مخالفان چاه عريضه آنچه به نظر مي رسد مخالفت با عريضه و چاه از طرف چند گروه صورت مي گيرد: الف- آنهايي كه به كل با تشيّع ، فرهنگ توسل يا امام عصر ارواحنافداه خصومت دارند. ب- شيعياني كه درك درستي از توسل نداشته و با تفكرات نزديك به وهابيت يا حتي سكولار به امور مي نگرند. ج- آنهايي كه به طور خاص مسجد مقدس جمكران را قبول ندارند د- گروهي كه تاكيد و يا گسترش چاه عريضه به عنوان امري مقدس را نادرست مي دانند يا اشكالات حوزي بر آن دارند. براي پاسخ به اعتراض و اشكال افراد به نكات زير بايد توجه داشت: خيلي از شبهاتي كه به عريضه وارد ميشود ريشه در عدم درك صحيح از دعا و آداب آن دارد. بعضي با شعار "هيچ آدابي مجو" هر گونه آداب ادعيه -كه در اسلام ، يا سيره بزرگان دين براي تسريع در اجابت دعا عنوان شده- را قبول ندارد. يا گروهي جاهلانه يا عامدانه اصل مفهوم توسل را زير سوال مي برند كه شرح آن مجال ديگري مي طلبد. نكته : درقواعد ديني ، براي مستحبات ، ريزبيني و دقتي كه براي احكام فقهي واجب در نظر گرفته ميشود، لازم نيست و حداقل ميتوان به نيت رجاء خوانده شود و ثواب آن براي فرد منظور مي شود.كه از شرح آن از توان علمي نويسنده و حوصله بحث خارج است. (احاديث مَن بَلَغ در مستحبات يا مباحث تسامح در سنن) اما موضوعي كه در اين زمينه وجود دارد اين است كه نبايد به هر موضوع بيش از آنچه كه هست ارزش داده شود.

هر اداب و مستحبات و اعمالي در حد خود و در جايگاه خود و در كنار ديگر اعمال و در تركيب مناسب ارزشمند است و اگر در آن افراط و تفريط شود، نظام تعريف شده بي ارزش و گاهي ضد ارزش است. نگاه نامتناسب و كاريكاتوري رفتاري: شينطنت آميز ، غير علمي و طبيعتا مردود است. يعني در همين مبحث ، عريضه و چاه عريضه را بيش از اندازه بزرگ جلوه دادن براي تحت تاثير دادن بقيه امور مهمتر، يا از سوي دشمنان آگاه است يا دوستان جاهل و مغرض ! وقتي مطلب قابل تامل تر مي شود كه اين اصرار بر تخريب جبهه مشتركي از طيفهايي با ظاهر فكري متضاد ايجاد ميكند. طبق آمار ارائه شده از سوي روابط عمومي مسجد مقدس جمكران، در سال 84 تا 86 بيش از 90 صاحب رسانه از 50 كشور جهان براي تهيه خبر به مسجد جمكران آمدند. از نكات قابل تامل اينكه اكثر آنها به جاي توصيف تاريخچه يا توصيف جمكران امروز، بيشترين تلاششان در بزرگنمايي چاه عريضه و نگاه كاريكاتوري و نامتناسب به چاه بوده و به منظور تحت‌الاشعاع قرار دادن جايگاه و عظمت اين مكان مقدّس به توصيف غير علمي و به دور از انصاف از چاه بسنده كرده اند. از طرف ديگر همين موضع از طرف شبكه هاي ماهواره اي ضد انقلاب خارج از كشور مرتب تاكيد مي شود و تا آنجا پيش مي رود كه در داخل خوراكي براي روشن فكر نما ها باشد. هر چند كه چه در نشريات و منشورات مسجد به طور واضح به غير مقدس بودن چاه عريضه اشاره شده و حتي در تابلوها و بنرهاي اطراف چاه عريضه به اين نكته تاكيد شده است كه اين چاه فاقد قداست و خصوصيت خاصي است ،با جايگاه و شان مسجد جمكران ارتباطي ندارد و يك چاه عريضه معمولي است.

ولي باز تاكيد ژورناليستي افرادي روي موضوع، هدفي جز شبهه به اصل مسجد و مخدوش كردن اين پايگاه عظيم تشيّع ندارند. چند نكته: - درصد كمي از زائران و نمازگزاران ميليوني مسجد مقدس جمكران به چاه جمكران سري مي زنند. بيشتر آنان كه اولين بار به اين مكان مي آيند شايد از سر كنجكاوي به چاه سري بزنند. (فضاي فيزيكي كوچك چاه خود مويد اين است) . آنان كه تجربه شبهاي چهارشنبه يا مناسبتهاي خاص جمكران را داشته باشند ميدانند كه حتي حضور درصدي از آن حجم عظيم جمعيت بر سر چاه غير ممكن است. زاتران بيشترين توجه و اصل تلاش خود را براي به جا آوردن اعمال مسجد مبذول داشته و يا استفاده از مراسم فرهنگي ديده مي شوند.

 آنچه به نظر مي رسد اولين كسي كه بحث چاه را اينگونه مطرح كرد دكتر عبدالكريم سروش بود. وي در يك سخنراني در سال ۸۴ ،در پاريس به اين موضوع پرداخت و آنرا مورد هجمه اي غير علمي و ژورناليستي قرار داد. - يكي از مهمترين دلايلي كه نگاهها به چاه جمكران معطوف شد. شايعه حضور نماينده آقاي احمدي نژاد بر سر چاه و انداختن ميثاق هيات دولت با امام زمان بود. خبري كه هيچ مستندي نداشت و بارها تكذيب شد. - يكي از عواملي كه اخيرا بحث چاه عريضه را دوباره به سر زبانها انداخت سوال خبرنگار از مسئول فرهنگي مسجد در اينباره بود. *** براي آنان كه به واقع به دنبال حقيقت هستند دقت در منابع ادعيه معتبر (همچون مفاتيح الجنان) و مصداق‌هاي عيني و رفتار و منش بزرگان شيعه، نمونه‌هاي توسل علما از طريق عريضه‌نويسي و قرار دادن آن در چاه يا ضريح اهل بيت عليهم السلام بسياري از شبهات موجود در اين زمينه را از بين مي‌برد. يا حداقل مي توان به دقت به شرح قواعد عريضه نويسي و مفهوم و ترجمه دعاي همراه با آن توجه كرد كه حاوي مضامين توحيدي، توسلي بسيار زيبايي در آن است و بسياري از شبهات را خود به خود برطرف ميكند. هر چند كه مردم علاقه مند به مسجد جمكران از مسئولين مسجد انتظار داشتند زودتر از اين به شبهات دشمنان و نگراني دوستان پاسخ دهند ولي احتمال دارد به جهات مصالح بزرگتري كه از ديد افراد-كه اجراي كار را به عهده ندارند- دور است يا اينكه پرهيز از بزرگنمايي بحث چاه و موضوعات جنبي از وارد شدن به اين بحث خود داري كرده اند. ولي باز همين حركت (انتشار سند و مطلبي در ارتباط با چاه عريضه) نيز در خور تقدير بوده كه ان شاء الله با ادله مناسب در جهت رفع شبهات قدم بردارند. نویسنده : گلپايگاني منبع : www.jamkaran.blogfa.com