چکيده
آيات مهدويت را تا حدود 250 آيه شمردهاند که از شيعه و اهل سنت، رواياتي در آن باره حکايت شده است. اين روايات، از سه جنبه قابل بررسي است:
اول. از ديدگاه روشهاي تفسيري؛
دوم. از ديدگاه گرايشهاي تفسيري؛
سوم. از ديدگاه قواعد تفسيري.
اين نوشتار بر آن است روايات تفسيري آيات مهدويت را از ديدگاه اول بررسي كند. ديدگاه دوم و سوم، در مقالات بعدي بررسي خواهد شد.
در اين نوشتار، به اين نتيجه خواهيم رسيد که در روايات تفسيري آيات مهدويت، از روشهاي صحيح و معتبر، همچون روش تفسير قرآن به قرآن، تفسير روايي،
مهدویت در قرآن و سنت
درنوشتههاي پيشين دو قاعدهِ لطف و امكان اشرف، براي اثبات اصل وجود امام(ع) مورد پژوهش و ارزيابي قرار گرفت.1
اين نوشتار، از برهان عنايت و اثبات اصل وجود امام(ع) - به درازاي عمر بشر و گسترهِ جهان هستي 2- سخن ميگويد.
نخست واژهِ <عنايت> و تاريخچه و مفاد و برهان و پشتوانهِ عقلي و منطقي آن، مورد بحث قرار ميگيرد، و خاطرنشان ميشود كه اگر خداوند حكيم و قدير نظام هستي را به بهترين شكل ممكن آفريده است و تمام ابزار مورد نياز موجودات را براي پيمودن راه شان
چكيده
سير انديشه مهدويّت در بين متفكران معاصر، از بهترين راهها براي ارزيابي گستره و ابعاد اين عقيده اساسي اسلام است.
علامه طباطباييرحمه الله عليه نويسنده تأليف گرانقدر الميزان، بدون شك از صاحبان سبك و كرسي انديشه در عصر حاضر بودهاند.
مقاله حاضر به بررسي اين انديشه در تفسيرالميزان پرداخته است. ابتدا روشهاي مختلف را در اين عرصه شناسايي، و سپس جايگاه نظام امامت را در آن تفسير تبيين كرده و به سنجش ارتباط مهدويّت با نظام هدايت و امامت پرداخته است. بشارت اديان به منجي و فرهنگ انتظار و بحث ظهور و ارتباط
پژوهش حاضر، به بررسي و نقد رواياتي پرداخته است كه بعضي، از آنها چنين برداشت كردهاند كه امامان، وظيفهي شيعيان را در عصر غيبت، انتظار و صبر ميدانند و براي قيامها و تلاشهاي صورت گرفته براي برپايي حكومت اسلامي، مشروعيّتي معتقد نيستند.
پس از بيان اين ديدگاه، به نقد و بررسي سندي و دَلالي اين احاديث پرداخته شده است تا بستر صدور اين گفتارها از امامان، با فرض قبول سند، روشن گردد و محدودهي معنايي آنها آشكار شود.
افزون بر اين كه با فرض پذيرش سندي و
يكي از مباحثي كه دانستن آن بسيار پس از غيبت صغري و آغاز غيبت كبرا ضروري و لازم است، بحث نيابت خاصه است و اينكه حضرت تا زمان ظهور، نايب خاصي نخواهد داشت و بالطبع جلوي بسياري ادعاهاي رؤيت و مشاهدات و دعوي سفارت و نيابت خاصه گرفته ميشود و در اين راستا، بايد توقيعي كه هر گونه رؤيت را نفي ميكند، بررسي سندي و دلالي شود.
در بحث حديثشناسي موضوعي را مطرح كرده و دربارة آن، در چند محور به بحث و بررسي ميپردازيم:
محور نخست: ابتدا روايات مثبت و نافي را ميآوريم، سپس به بررسي سندي آن روايات
نگارنده در اين نوشتار بر آن است گسترهي احاديث فلسفهي غيبت در كتابهاي روايي را بيان دارد، و اين نوشتار در بر دارنده مطالب ذيل است:
1. معرفي و توضيحاتي دربارهي كتابهاي الكافي، الغيبه (نعماني)، الغيبه (شيخ طوسي) كمال الدين و تمام النعمه و ... و مؤلفان آنان.
2 . شناساندن روايات علت غيبت و تبيين جايگاه آنها در اين كتابها.
3. بعد از شناساندن هر كدام از كتابها، حكمتهاي موجود در آن را بيان و در ذيل آن حكمتها رواياتي ذكر ميكند.
نجاشي در رجال خود فرموده است: شيخ كليني(ره) در مدت
نوشتار پيشرو بر آن است تا با بهرهگيري از پشتوانههاي لزوم وجودِ انسانِ كامل، وجود مستمر امام در جهان هستي را اثبات كند.
قرآن مجيد و روايات، امام را شخصيت جامع ويژگيهاي آسماني و زميني معرفي ميكند. بحث انسان كامل بيشتر در عرفان نظري مطرح است؛ تا آن جا كه موضوع آن در دو كلمهِ توحيد خداي يگانه و موحّد (انسان كامل) خلاصه شده است.
آگاهي از دلايل، ويژگيها، وظايف و جايگاه انسان كامل در گرو شناخت توحيد عرفاني (چينش نظام هستي) است.
نوشتار حاضر در
نوشتار ذيل برداشتي از سخنراني حضرت استاد ميلاني است كه در ماه مبارك رمضان پيرامون امام مهدي(عج) ايراد فرمودهاند. در اين نوشتار نقاط اشتراك مسلمانان دربارهي حضرت مهدي(عج) بيان شده و برخي از احاديث مورد اتفاق شيعه و اهل سنت بررسي ميشود و در ادامه به برخي سؤالات در زمينه مهدويت پاسخ داده شده و معنا و مفهوم حديث شريف (افضل الاعمال انتظار الفرج) تبيين ميشود.
شيعهي اماميّه، بر اين باور است كه
1- امام مهدي(عج) دوازدهمين امام از ائمهي اطهار (عليهمُالسّلام) است؛
2- ايشان، پا به
منتظران موعود، پيوسته در انتظار تحقق نشانههايي هستند كه در روايات فراوان به عنوان نشانه ظهور مهدي(ع) بيان شده است. به همين جهت در طول تاريخ، تطبيق نشانهها بر افراد و گروههايي صورت گرفته و امروزه رواج بيشتري يافته است. آيا اين تطبيقها درست است؟ بين نشانههاي ظهور و اشراط الساعه چه ارتباطي وجود دارد؟ تا چه اندازه ميتوان به روايات علائم الظهور اعتماد كرد و راويان و منابع آنها چه ويژگيهايي دارند؟ آيا امكان بداء در تحقق اين نشانهها وجود دارد؟ نداي آسماني داراي چه خصوصياتي است؟ اين نوشتار در
پيشگفتار
آگاهي از معارف ناب ائمهي معصومين عليهم السلام تنها با دستيابي به روايتهاي صحيح و معتبر امكانپذير است كه آن نيز به شناسايي منابع معتبر و موثق بستگي دارد. از اين رو، شايسته است، پيش از پرداختن به مباحث مهدويت و بررسي حديثهاي موجود در اين باره، منابع موجود در اين زمينه را بشناسيم در نخستين گام، به كتاب غيبت نعماني ميپردازيم؛ زيرا يكي از منابع كهن و بسيار معتبر در زمينهي مهدويت و امام زمان (عج) است.
در آغاز اين بحث، دربارهي شخصيت نگارندهي كتاب، سخن ميگوييم. سپس انگيزهي