انتظار ظهور ولي عصرانتظار منجي موعود داراي فلسفه خاص و جلوهها و آثار گوناگون ميباشد. كساني كه خود را منتظر حضرت قائم(عج) ميدانند بايد آثار و ارزشهاي برخاسته از فرهنگ مهدويت را در فكر و انديشه، سيره و روش، گفتار و رفتار و هر گرايش و عملكرد در عرصههاي حيات فردي و اجتماعي و سياسي به تجلي در آورند و به اين وسيله اولاً به درستي و باخلوص و صداقت، تابع امام عصر(عج) باشند.ثانياً از آثار گوناگون انتظار راستين بهرههاي فراوان ببرند و اميد و تلاش و طراوت و نشاط را در هر عمل و كنش خويش به عينيت در آورند.آنچه پيش رو داريد بحثي فشرده از آيتالله جوادي آملي در اين موضوع ميباشد كه آن را مرور ميكنيم.
* * *
1. اميد به آينده
انتظار ظهور ولي عصر(عج) آثار و نتايج فراوان فردي و اجتماعي دارد. اميد به آيندهاي روشن كه سهم بزرگي در حركتها، كوششها و تلاشهاي فردي و اجتماعي دارد، يكي از اين آثار شمرده ميشود و چه بسا يكي از جهات تأكيد و توصيه انتظار در لسان عترت طاهرين(ع) لحاظ همين فايده بوده است؛ آن گونه كه اميرمؤمنان علي(ع) انتظار فرج را محبوب خداي سبحان دانسته و اميد به رحمت خدا را از آثار آن معرفي ميكند: انتظروا الفرج و لاتيأسوا من روح الله، فان أحب الاعمال الي الله(عز و جل) انتظار الفرج(1) و حضرت سيدالساجدين(ع)، انتظار فرج را از بزرگترين گشايشها ميشمارد: انتظار الفرج من أعظم العمل(2)
2. اصلاحگرايي در عرصههاي فردي و اجتماعي
آن كه باور دارد كه هيچ تلاشي براي اصلاح امور در غيبت ولي خدا ثمربخش نيست، هرگز براي مبارزه با طاغوتيان و مقاومت در برابر دشواريها انگيزهاي نخواهد داشت؛ اما آنان كه دل به انتظار راستين سپرده و قلبي مملو از اميد به ظهور امامشان دارند و ميدانند كه دير يا زود صالحان، حاكمان زمين خواهند بود و حق به صاحبانش باز ميگردد و با محو ستم و بيداد امر جامعه اصلاح و سامان ميپذيرد، براي رسيدن به چنين جامعهاي خويشتن را اصلاح خواهند كرد و در اصلاح جامعه خود نيز ميكوشند، تا زمينه ايجاد و تشكيل آن دولت كريمه را فراهم آورند.
برهمين اساس، آن كه منتظر راستين مصلح جهاني است، هم صالح است و هم مصلح. چنين كسي با اقتدا به دعاي مولاي خويش از خداي سبحان چنين ميخواهد: اللهم! انا نرغب اليك في دوله كريمه، تعزبها الاسلام و أهله و تذل به النفاق و أهله و تجعلنا فيها من الدعاه الي طاعتك و القاده الي سبيلك.(3)
اين همان معناي بلندي است كه امام معصوم(ع) بدان اشاره و در بيان وظيفه شيعيان در عصر غيبت ميفرمايد: عليكم بالدعاء و انتظار الفرج!(4) چرا كه اگر دعا ناظر به جنبه فردي و خودسازي تنها باشد، انتظار فرج قطعاً ناظر به هر دو جنبه فردي و اجتماعي يا به سخن ديگر، خودسازي و ديگرسازي است.
3. تلاش، پوياي? و پيشرفت در تمام عرصه ها
آن كه منتظر راستين حجت خداست، هماره در تلاش و تكاپوست تا فرهنگ ناب مهدوي از علم به عين آيد و از گوش به آغوش، از اين روست كه هر متخصص فن آوري كه در مكتب انتظار آموخته گرديده است، در ارائه صحيح تخصص متعهدانه، هيچ قصوري روا نميدارد.
اگر امام صادق(ع) فرمود: ليعدن أحدكم لخروج القائم ولو سهماً...(5) - يعني منتظر ظهور آن حضرت حتي يك تير هم كه شد، آماده كند... - صبغه تمثيل دارد نه تعيين، زيرا متخصص نظامي، آمادگي رزمي وظيفه اوست و كارشناس اقتصادي، رسالتش تلاش براي حل تورم، رفع بيكاري، تعديل تقاضا و عرضه، تقليل فاصله رنج آور طبقاتي و تعطيل اسراف و اتراف و ترفه است و مجتهد فقهي يا حقوقي يا سياسي، عهدهدار جهلزدايي و ايستادگي در برابر هجوم فرهنگي و در نهايت، تبيين و تعليل و حمايت عالمانه از مباني اعتقادي است.
4. تخلق به فضائل نفساني
آن كه به راستي امام خويش را موجود ميداند و او را مظهر "هوبكل شيء عليم"(6)، (هوالسميع البصير)(7) و (هوعلي كل شي ء شهيد"(8) ميشناسد، هماره خويش را در محضر خليفه الهي و امام معصوم خود ميداند، همان گونه كه حضور خداي والا را در مرتبهاي بالاتر ادراك ميكند و آن گاه براساس آموزههاي اساسي قرآن در محضر خداي سبحان و خليفه او حياپيشه ميكند و از درون و برون، خود را در مشهد حق و امام خويش ديده، و از زشتيها و معاصي دوري ميكند و چنين انتظاري موجب تنزيه روح او شده، قلبش را نوراني ميسازد.
5. آمادگي براي ظهور
مجموعه آثار تحرك آفرين، اميدبخش و اصلاحگر انتظار راستين، منتظر صادق را بدان سوي رهنمون ميشود كه چون وقت ظهور ناپيداست، مييابد همواره واجد شرايط و لوازم ظهور مهدي موجود موعود(ع) باشد و همين آمادگي و پرهيز از تسويف و تأخير، در اصلاح فرد يا جامعه، در بارور شدن فكر فردي و عقل جمعي سهم بسزايي خواهد داشت.
6. استحقاق نگاه تشريفي اهل بيت(ع)
آن كه منتظر راستين امام عصر(عج) است، بر اثر تخلق به اخلاق الهي گرد حرام نميگردد و جانش به گرد معصيت غبار نميگيرد و ميكوشد در انجام دادن واجب و دوري از معصيت كه در رأس آموزشهاي فرعي اسلام است، قصور و تقصير روا ندارد. واجبات را عمل و از حرامها دوري كند و فراخور توان خويش به انجام دادن مستحب و ترك مكروه نيز اهتمام ورزد؛ و چون چنين كند، مطلوب مولاي خويش را به انجام رسانيده و مستحق عنايت خاص و نگاه تشريفي امام خويش و ساير عترت طاهره(ع) خواهد شد.
7. شكوفاسازي انديشه ها
اثاره دفائن عقول و شكوفايي گنجهاي انديشه انسانها از برترين برنامههاي وجود مبارك امام عصر(عج) است، همان گونه كه در بسياري از روايات ظهور حضرتش به اوج گرفتن سطح آگاهي در عصر ظهور تصريح شده است.(9)
گفتمان مهدوی
انتظار، ابعاد و آثار
(مدت زمان لازم جهت مطالعه: 3 - 5 دقیقه)