چکیده
حلب، از شهرهای شمالی شامات، در زمان حضور ائمه(ع)، هیچ گاه مرکزی شیعی دانسته نمیشد؛ اما به تدریج، با حضور اسماعیلیه و خاندانهای شیعی و سادات، شیعیان در این مناطق پراکنده شدند. به قدرت رسیدن خاندان آلحمدان برای عالمان شیعی زمینۀ مناسبی پدیدآورد تا آموزههای شیعی را در این مناطق گسترش دهند. مهاجرت کلینی، نعمانی و سلامة بن محمد به همین دلیل بود. از کوششهای این گروه، تبیین موضوع غیبت و رفع حیرت از جامعۀ شیعی، در اوایل عصر غیبت کبری بود. کلام امامیان حلب، در این دوره، تحت تأثیر مکتب قم
تاریخ کلام شیعه
تحلیل مقایسهای دیدگاههای اصحاب نیشابوری و قمی ائمه(ع) در باب امامت
نویسندگان
مجید صادقانی 1؛ محمدعلی چلونگر2؛ مصطفی پیرمرادیان3؛ محسن صمدانیان4
1دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه اصفهان، ایران
2استاد تاریخ اسلام، دانشگاه اصفهان، ایران
4دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان
چکیده
دو شهر قم و نیشابور ازجمله حوزههای مهمی بودند که از نیمه دوم قرن دوم به بعد و پس از افول حوزه کوفه، جمع کثیری از محدثان و اصحاب شیعی را در خود جای دادند. این دو مرکز در ترکیب اجتماعی صحابه ساکن آنها،
چکیده
تاریخ کلام امامیه از مباحثی است که نیازمند مطالعات جدی و پژوهشهای روشمند است. در طول تاریخ تشیع برخی مناطق جغرافیایی که محل تجمع تودههای شیعی بوده، زمینه تشکیل حوزههای علمی قدرتمند و تأثیرگذاری را فراهم آورده است. در این میان، راجع به حوزه ماوراءالنهر (بخشی از آسیای میانه)، که مناطق گستردهای را نیز در بر دارد، هنوز بررسی جامعی نشده است. از جمله مطالب ضروری درباره این منطقه جغرافیایی، شخصیتهای برجسته کلامی و نیز گونهشناسی آثار ایشان، ردیابی جریانهای فکری راهیافته از مکاتب دیگر به
رویکردهای کلامی و تحولآفرینی آن در مدرسه حله
نویسنده
محمدحسن نادم
مدیرگروه شیعهشناسی و استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب
چکیده
تاریخ کلام امامیه در مسیر رشد و تعالی خود تاکنون مدارسی را پشت سر نهاده که هرکدام نقش تحولآفرینی در بالندگی اندیشه کلامی امامیه داشتهاند. در دو مدرسه نخستین مدینه و کوفه، همه باورها و بنمایههای اعتقادی شیعه، تکوین، تبیین و تدوین یافت. سپس مدرسه قم و بغداد، میراث پیشین را با دو رویکرد متفاوت مدون کرد و انتقال داد. بعد از افول مدرسه قم و بغداد، یکی از مدارس سترگ شیعه
چکیده
کافی از مهمترین جوامع روایی معتبر امامیه است و از زمان نگارش تا کنون، همواره مورد رجوع و استناد دانشمندان بزرگ شیعه بوده است. این جایگاه ویژه موجب شده تا دکتر ناصر بنعبدالله قفاری ـ از علمای معاصر وهابی ـ در کتاب اصول مذهب الشیعه، به نقد این اثر بپردازد. وی با استناد به برخی نقلها، بخش زیادی از کافی را حاصل نگارش علمای متأخر شیعه برشمرده و با تکیه به برخی روایات که از نظر سند یا متن دچار ضعف یا دستکم نیازمند شرح و توضیحاند، این اثر را سرشار از روایاتِ دال بر تحریف قرآن توصیف کرده و
چکیده
رسمیت یافتن مذهب تشیع در دوران حکومت صفوی در ایران، در فاصله سده دهم تا نیمه سده دوازدهم هجری، و یکپارچهشدن فضای مذهبی ایران به سود تشیع دوازدهامامی تأثیرات گوناگونی در حوزههای مختلف دانشهای دینی، از جمله تفسیر قرآن، بر جا نهاد و دگرگونیهایی را در این حوزه موجب شد. برخی از این تحولات عبارتاند از: پیدایش و گسترش جریان اخباریگری در حوزههای علمی شیعه، نگارش گسترده تفاسیر روایی، کمرنگشدن رویکرد کلامی در تفسیر، رونقیافتن تفسیر فقهی، خردهگیری تند عالمان از جریان خلافت، گرایش به
تقدّم کلام شیعه بر معتزله
حبیب کارکن بیرق 1؛ طوبی کرمانی2
1دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2دانشیار گروه فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
شیعه در طول تاریخ حیات خود، به اخذ اصول خویش از معتزله، متّهم شده است. در این مقاله، که به روش توصیفی- تحلیلی، تطبیقی و استنباطی نوشته شده است، با بیان ادلّه متعدّدی به ردّ اتّهام مذکور پرداخته شده است. دلیل شیعه دانستن معتزله و بالعکس، با عنایتِ موردی به ابن ابیالحدید معتزلی، موضوع دیگر این
تاریخ کلام امامیه از مباحثی است که نیازمند مطالعات جدی و پژوهشهای روشمند است. در طول تاریخ تشیع برخی مناطق جغرافیایی که محل تجمع تودههای شیعی بوده، زمینه تشکیل حوزههای علمی قدرتمند و تأثیرگذاری را فراهم آورده است. در این میان، راجع به حوزه ماوراءالنهر (بخشی از آسیای میانه)، که مناطق گستردهای را نیز در بر دارد، هنوز بررسی جامعی نشده است. از جمله مطالب ضروری درباره این منطقه جغرافیایی، شخصیتهای برجسته کلامی و نیز گونهشناسی آثار ایشان، ردیابی جریانهای فکری راهیافته از مکاتب دیگر به این
بررسي علم امام از ديدگاه شيخ مفيد
1 محمد مشكي
چكيده
در اين مقاله، ميكوشيم ابتدا ديدگاه شيخ مفيد (ره) را در خصوص علم امام، منشـ أ ايـن علـم،
علم امام به غيب، و اقسام اين علم تبيين كنيم. سپس قلمرو علـم امـام و مصـاديق آن را طـرح
خواهيم كرد و نشان ميدهيم كه علم امام به تمام صنايع، زبانهـا و لغـات، دانـش فرشـتگان و
انبياء، تمام كتب آسماني، آگاهي از درون افراد، علم، علمالكتاب و... تعلق ميگيرد.
كليدواژه ها: علم امام، منشأ علم امام، علم غيب، قلمرو علم امام.
1 .عضو رسمي هيئت علمي
از جملۀ موضوعات اعتقادی که همۀ فرق و مذاهب کلامی را بهگونهای، به خود مشغول کرده، امامت است. امامت در نظام اعتقادی شیعه، جایگاه ویژهای دارد. در این مذهب، بدون توجه به امامت نمیتوان به تبیین دیگر آموزههای اعتقادی پرداخت. یکی از ویژگیهایی که امامت شیعه را از امامت دیگر مذاهب ممتاز میکند، علم خاص امام است. علم امام از آغاز پیدایی موضوع امامت، از دغدغههای امامیه بوده است و چنانچه دربارۀ علم امام، اختلافی بین عالمان امامی بوده، به کم و کیف آن مربوط میشود. این جستار در پی تحلیل و بررسی