تاریخ کلام شیعه

چکیده

این مقاله گزارشی تفصیلی از دیدگاه­های اعتقادی شیخ حر عاملی عرضه می‌دارد. برای بیان تقریر وی از اعتقادات امامیه، یکی از آثارش با عنوان الفصول المهمة فی اصول الائمه محور قرار گرفته و در عین حال تلاش شده که با مراجعه به تمام آثار وی تصویر جامعی از دیدگاه­های کلامی‌اش عرضه شود. شیخ حر عاملی از محدثان مشهور امامیه و از بزرگان علمای اخباری است. به نظر وی آنچه در روایات ذکر شده وافی به مقصود است. بر همین اساس، وی در این کتاب تلاش دارد تمام معارف را با نقل آیات و روایات و استناد مستقیم بدانها

چکیده

حروفیه، فرقه‌ای است که در ایران عصر مغول و تیمور، تحت تأثیر اوضاع نابسامان آن عصر ظهور کرد و هدفش قیام پیشه­وران و رعایا علیه تبعیض طبقاتی بود. این نوشتار بر آن است تا اهمّ اصول اعتقادی حروفیه، ریشه‌های تاریخی و رهبران و پایه‌گذاران اصلی آن را بررسی و معرفی کند؛ حروفیه یک مسلک مذهبی مبارزاتی و معترض ایرانی با اعتقادات شدیداً ملی‌گرایانه بود. آنها بر ارزش نمادین و معانی رمزی حروف و شناخت خدا از راه حروف تأکید داشتند و مقام انسان را بسیار بالا می‌بردند. اساسی‌ترین اصول اعتقادی آنها

چکیده

مقاله حاضر که برای بیان تقریر فیض کاشانی از اعتقادات امامیه نگاشته شده است، نخست زندگانی علمی فیض کاشانی را بررسی می‌کند و به تنوع گرایش‌های فکری وی اشاره می‌کند. فیض از جمله عالمانی است که فلسفه، تصوف و علم کلام را تخطئه کرده، و برای عرضة اعتقادات، نقل از معصوم را کافی می‌داند. وی با ادعای بی‌نیازی از کلام متکلمان، اقدام به تألیف کتاب‌های اعتقادی نموده است. در مقاله حاضر در عین توضیح این موضع‌گیریِ منفیِ فیض در قبال فلسفه، تصوف و کلام، پای‌بندی عملی او به این موضع نفی شده است. بخش اصلی

 چکیده

مکتب اعتزال، که غالباً تداعى گر عقل گرایى در جهان اسلام است، از همان آغاز مطالعات اسلام شناسى، هم توجه غربیان را به خود جلب کرد و هم مسلمانان را به یافتن و تصحیح آثار معتزلى واداشت. با وجود این، تنها آثار اندکى از این جریان مهم و موثر جهان اسلام یافت شده است. بیشتر این نسخه ها در یمن، محلى که بسیارى از آثار معتزلى در آن جا محفوظ مانده، پیدا شده است. رهاورد این حرکت چاپ آثارى چون الانتصار، نوشته ابوالحسین خیاط و مجموعه دایرة المعارف گونه المغنى، و نیز کتاب تثبیت دلائل النبوة و المحیط

چکیده

شیخ مفید نقطة عطفی در تاریخ کلام امامیه است که اندیشه‌هایش تأثیری سرنوشت‌ساز بر متکلمان بعدی داشته است. این مقاله، نخست به زندگی‌نامه علمی و جایگاه اجتماعی و سیاسی شیخ مفید در عصر خودش می‌پردازد. بدین منظور، علاوه بر اشاره به فضای علمی و فرهنگی عصر شیخ مفید، وضعیت سیاسی آن عصر نیز مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله در ادامه با اشاره به غنا و کثرت آثار علمی شیخ مفید، روشن می‌کند که وی اولین کسی است که در حوزه کلام عقلی شیعه، علاوه بر تک‌نگاری، جامع نگاری را در دستور کار خود قرار داده

اصل مقاله
بیایید ساختار آیاتى را که در آنها به گونه اى سخن از وحى و نبوت رفته است ببینیم. در معنایى عام، تمامى کلمات به کار رفته در متون مقدّس، نوعى وحى، خبر، پیام، نبوت یا چیزى از این سنخ هستند که با وارسى شکل یا محتواى آنها و یا نسبتهایى که با هم و با دیگر جنبه هاى زندگى و اندیشه بشر پیدا مى کنند، مى توان نظریه اى در باب ارتباط خدا و انسان طراحى کرد; گر چه در این مقال در پى چنان کارى نیستم، اما شاید گامى در این راه بردارم. در هر حال، در اینجا مقصود معناى عمومى و عرفى «وحى و نبوت» است و به

چکیده

این درس‌‌گفتار تاریخ کلام شیعه را با نگاهی میراث‌شناسانه بررسی می‌کند. میراث کلامی را می‌توان از سه منظر قالب، سبک و محتوا بررسی کرد. این بررسی علاوه بر اینکه ابعاد مختلف هر اثر کلامی را روشن می‌کند، می‌تواند به ما در تعیین زمان نگارش آثاری که هویت مؤلفانشان معلوم نیست و نیز در تشخیص هویت مؤلفان این آثار کمک کند. وقتی از این سه منظر، نگاهی از فراز به تاریخ کلام شیعه می‌افکنیم، می‌توانیم آن را به چهار دورة کلیِ تأسیس، رقابت با فلسفه، فلسفی شدن و دورة معاصر تقسیم کنیم. دورة تأسیس، خود

اصل مقاله

از مسائلى که درباره شیعه مطرح شده ـ در کنار دهها تهمت و افترا که در طول تاریخ بدان وارد شده ـ این است که شیعه در مسائل کلامى به شدت تحت تأثیر اندیشه هاى معتزله بوده و از خود استقلالى نداشته است. در مطالعه حاضر خواهیم دید که نه تنها چنین نبوده، بلکه عکس قضیه درست بود; یعنى این معتزله بوده اند که تحت تأثیر افکار شیعى قرار گرفته اند.

نخست ضمن پرداختن به سیر تاریخى بحث، به آرا و انظار برخى از متفکران مسلمان، اعم از معتزله و اشاعره، و نیز عده اى از متفکران مغرب زمین اشاره خواهیم

چکیده

نوشتة حاضر در پی آن است که با بررسی اصطلاح غلو در متون دینی شیعه ــ قرآن، روایات و کلمات دانشمندان شیعه ــ مفهومی روشن‌تر و جامع‌تر از این اصطلاح به دست دهد. تاکنون کار مستقلی در ایضاح معنای غلو انجام نشده است و آنچه در منابع وجود دارد نیز یا صرفاً به مصداقی از این مفهوم یا برخی لوازم آن اشاره کرده و یا تعریف ناقصی است که همة عناصر دخیل در غلو را شامل نمی‌شود. برای آنکه بتوان بهترین تعریف از یک اصطلاح را ارائه کرد، باید ابتدا به اجزاء یا مؤلفه‌های جوهری آن دست یافت؛ از این‌رو در این

چکیده
شناخت و ارزیابی رفتارها و مناسبات شیعیان در تعامل با امامان معصوم:، رهیافتی مهم و ضروری برای شناخت دقیق اعتقادات ایشان و سیرة ائَمة اطهار:است. این مهم در حوزه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیازمند دقت و بررسی بیشتر است.
در پژوهش حاضر، باورها و مناسبات اجتماعی شیعیان و روابط ایشان با امامان معصوم دوازده‌گانه:در دوران حضور، بررسی شده، گونه‌های روابط اجتماعی شیعیان با ائَمة اطهار:شناسایی و معرفی شده و این پرسش پاسخ داده شده که شیعیان چگونه از جایگاه رفیع معنوی و اجتماعی ائمة اطهار:بهره